Mediums

Mediums voor olieverf

1 Wat is Painting paste en wanneer en hoe wordt dit medium gebruikt?

Painting paste, in de volksmond ook schilderboter genoemd, is een ongepigmenteerde (kleurloze) olieverf. Paiting paste kan als medium kan in elke verhouding met olieverf worden gemengd zonder dat kleur en consistentie van de verf veranderen. Zo kan van zeer dure kleuren meer verf worden gemaakt. Verder kan painting paste worden gebruikt om schroeien van bepaalde kleuren in dikke lagen te voorkomen. Hiervoor is een mengverhouding van 1:1 voldoende. Painting paste vergeelt niet en verhoogt de duurzaamheid van de verffilm. De verf wordt wel iets matter en de droogtijd enigszins korter. Als nadeel geldt dat de kleurkracht en de dekkracht van de verf minder worden omdat de pigmentconcentratie verlaagd wordt. Er zit minder pigment in een streek verf als die verf aangelengd is met painting paste.

2 Olieverfmedium: wat is dat en waar dient het precies voor?

Een medium is in het algemeen een mengsel van een verdunner (terpentijn of zuivere terpentine) een bindmiddel (lijnolie, alkydhars, saffloerolie) een of meerdere toevoegingen (matteringsmiddel, siccatief, etc.) Soms wordt een pure verdunner of een puur bindmiddel ook als medium gezien. Een medium heeft als doel één of meerdere eigenschappen van de verf te beïnvloeden en de verf geschikt te maken voor een bepaalde toepassing of een bepaald effect. Denk b.v. aan consistentie, glans, vloei, droogtijd, transparantie en duurzaamheid van de verffilm..

3 Moet er bij het schilderen met olieverf een medium worden gebruikt?

Of er een olieverfmedium gebruikt moet worden is afhankelijk van de gevolgde techniek. In olieverf zijn in principe twee technieken mogelijk: ‘Allaprima’ en ‘gelaagd schilderen’. ‘Allaprima’ wil zeggen dat het schilderij ‘nat-in-nat’ geschilderd wordt. Bij deze techniek worden de kleuren behalve op het palet ook op het schilderij zelf gemengd en kan de verf verdund worden met steeds hetzelfde oplosmiddel of hetzelfde medium, of kan de verf puur worden gebruikt. Gelaagd schilderen wil zeggen dat het schilderij opgebouwd wordt uit verschillende lagen. Een volgende laag kan pas opgezet worden als de voorgaande laag zo droog is dat ze niet meer oplost. Bij gelaagd schilderen moet een techniek worden gevolgd die bekend staat als ‘vet over mager’, hetgeen neerkomt op flexibel over minder flexibel. Voor de eerste laag wordt de verf verdund met terpentine of terpentijn. Nadat de eerste laag droog genoeg is, wordt de tweede verflaag aangebracht, verdund met schildermedium. Brengen we vervolgens een derde laag aan, dan moeten we een medium gebruiken dat vetter is dan in de vorige laag gebruikt is, teneinde de onderliggende lagen te voeden en sterker te maken. Wordt een schilderij opgebouwd uit meer lagen, dan moeten de mediums die gebruikt worden van mager in de onderste laag naar steeds vetter in de bovenliggende lagen. Als laatste laag wordt veelal een glacerende verflaag aangebracht.. Als glaceermedium kan gekozen worden uit Glaceermedium, Alkydmedium, Venetiaanse terpentijn of Standolie. Deze mediums zijn vetter een ‘gewoon’ schildermedium en doen de verf uitvloeien zonder penseelstreek.

4 Waardoor wordt de snellere droging van een sneldrogend schildermedium veroorzaakt?

Een gewoon schildermedium is een mengsel van oplosmiddel (terpentine en/of terpentijn), (lijn)olie en mogelijke toevoegingen zoals harsen. Het oplosmiddel verdampt uit de verf en de (lijn)olie is verantwoordelijk voor de droogtijd. De droging van lijnolie vindt plaats langs chemische weg. De olie neemt zuurstof op uit de lucht, waardoor de moleculen in stijve ketens aan elkaar gekoppeld worden. Dit proces neemt langere tijd in beslag en verklaart waarom olieverf langzaam droogt. Willen we nu dat de verf sneller droogt, dan moeten we iets bij de verf doen waardoor de olie sneller zuurstof op kan nemen. Dit gebeurt met behulp van oplossingen van bepaalde metalenverbindingen, siccatieven genaamd, die of direct of via een medium kunnen worden toegevoegd. Een sneldrogend meduim bestaat dus uit dezelfde ingrediënten als een gewoon medium, maar met toevoeging van siccatieven. Siccatieven zijn ook puur te koop en kunnen bij verkeerde (te hoge) dosering problemen veroorzaken. De hoeveelheid siccatief in een sneldrogend schildermedium is veilig voor de duurzaamheid van het werkstuk.

5 Hoe gebruik ik een alkydmedium?

Alkydmedium kan als schildermedium en als glaceermedium worden gebruikt. Gebruikt als schildermedium moet de “vet over mager” regel worden gevolgd. Het medium is tamelijk vet en kan magerder worden gemaakt met een hoeveelheid terpentine of terpentijn. In de laatste laag en voor glaceertechnieken kan Alkydmedium puur worden gebruikt. Het is enigszins vergelend, verkort de droogtijd en verhoogt de duurzaamheid van de verffilm. De glans van de verf wordt iets hoger, de penseelstreek vervaagt.

6 Wat is Venetiaanse terpentijn en wanneer gebruik ik het?

Venetiaanse Terpentijn is de hars (of balsem) die gewonnen wordt uit de larix (een naaldboom). De naam is ontstaan omdat de uit een Oostenrijkse larix gewonnen terpentijnbalsem vroeger verhandeld werd via Venetië. Venetiaanse terpentijn is dik vloeibaar omdat de hars is opgelost in ongeveer 25% terpentijn, waar de hars ook van nature (in de boom) in is opgelost. Dit traditionele glaceermedium wordt gewaardeerd om verwerkingseigenschappen die geleidelijke kleurovergangen positief beïnvloeden, maar bevordert de duurzaamheid van de verffilm niet. Het medium verhoogt de vloei en de glans van de verf, verkort enigszins de droogtijd, is licht vergelend en is verdunbaar met terpentijn of terpentine. Alleen gebruiken in de laatste lagen. Tegenwoordig gebruiken schilders liever glaceermediums op basis van moderne kunstharsen. Deze glaceermediums vergelen niet en zijn duurzamer dan de “klassieke” glaceermediums als venetiaanse terpentijn. Talens Glaceermedium is een voorbeeld van zo’n verbeterd glaceermedium.

7 Wanneer wordt glaceermedium gebruikt?

Glaceren is een speciale manier van “laag over laag” schilderen. Hierbij worden, zeker in de bovenste lagen, transparante kleuren gebruikt. Door de gebruikte kleur zie je dan ook nog de onderliggende kleuren. Het resultaat is dus dat je een samenvoeging, zeg maar menging van de kleuren van de bovenste lagen ziet, zonder dat de kleuren ook feitelijk gemengd zijn. Deze techniek kan prachtige kleurdiepte en een gloedvol resultaat opleveren. In een glacis mag geen penseelstreek zichtbaar zijn daar de penseelstreek van de onderliggende lagen door de transparante verf heen te zien is. Om dit effect te bereiken worden speciale mediums gebruikt die we glaceermeduims noemen. Als glaceermedium kan gekozen worden uit Talens Glaceermedium, Venetiaanse terpentijn en Standolie. Deze mediums zijn vetter dan het schildermedium en doen de verf uitvloeien zonder penseelstreek.