Olien
Oliën
1 Wat is het verschil tussen gezuiverde en gebleekte lijnolie?
Bij de goede kwaliteiten lijnolie wordt gebleekte lijnolie gemaakt door gezuiverde lijnolie bloot te stellen aan (zon)licht. De lijnolie wordt daardoor lichter van tint. Als gebleekte lijnolie daarna in het donker bewaard wordt verliest het weer zijn lichte tint en wordt weer iets donkerder. Wordt de olie weer in het licht gezet dat wordt de olei weer helderder enz. enz. Dit proces is eindeloos omkeerbaar, zelfs als de olie in de verflaag is opgenomen en deels gedroogd is. Een vrij jong schilderij dat in het donker bewaard wordt wordt daarom iets donkerder van tint en wordt weer lichter van tint als het schilderij in jet licht gehangen wordt. Bij oudere schilderijen vermindert dat effect omdat de olie na droging (=oxidatie) minder gevoelig is voor de invloed van licht. Bij mindere kwaliteit lijnolie wordt de olie soms kunstmatig gebleekt met bleekmiddelen. Dat maakt de olie ongeschikt voor kunstschilders doeleinden.
2 Wat is het verschil tussen wit op basis van lijnolie en wit op basis van saffloerolie?
We kennen vele soorten plantaardige oliën we, denk bijv. aan zonnebloem-, papaver en sojaolie, notenoliën en houtoliën, lijnolie en saffloerolie. De e ervaring heeft geleerd dat lijnolie in de meeste gevallen als bindmiddel van verf de beste eigenschappen heeft. Lijnolie heeft bewezen de beste combinatie van eigenschappen te hebben voor wat betreft droogtijd, filmflexibiliteit, vergeling en duurzaamheid. Andere oliën vormen een zeer brosse film, verdonkeren sterk of drogen extreem langzaam of nooit. Toch zijn er een paar uitzonderingen waarvoor we liever een andere olie gebruiken dan lijnolie. Omdat lijnolie enigszins geel van kleur is en in de tijd nog wat meer vergeelt, wordt lijnolie voor de productie van witten nogal eens vervangen door saffloerolie. Deze saffloerolie is bleker dan lijnolie, vergeelt minder, waardoor het wit mooier “wit” blijft. Saffloerolie heeft echter ook nadelen: het droogt langzamer, en vormt een zwakkere film dan lijnolie. Verf op basis van saffloerolie kan dus bij het schilderen in meerdere lagen voor problemen zorgen als het gebruikt wordt in de eerste lagen van een schilderij. Door het verschil in droogtijd en de zwakkere filmvorming kunnen spanningsverschillen ontstaan met als gevolg dat de hechting van volgende lagen niet voldoende is. Het is daarom raadzaam om in de eerste lagen uitsluitend wit op basis van lijnolie te gebruiken en wit op basis van saffloerolie in de laatste laag.
3 Wat is standolie en wanneer wordt deze olie gebruikt?
Standolie wordt verkregen door lijnolie te verhitten zonder toevoeging van zuurstof. Er vindt geen oxidatie plaats. De olie wordt dikker doordat moleculen zich in groepen aan elkaar koppelen (polymerisatie). De honing-dikke standolie kan met terpentine of terpentijn worden verdund en vormt een flexibelere film dan gewone lijnolie. Traditioneel werd standolie gebruikt als glaceermedium, tegenwoordig voornamelijk als ingrediënt voor het zelf samenstellen van een medium. Het is een zeer vette olie en daarom met name geschikt voor toepassing in de laatste lagen. De kans op schroeien van de verf is minder dan met lijnolie, de droogtijd wordt verlengd en de glans verhoogd.
4 Wat is gekookte lijnolie en wanneer wordt deze olie gebruikt?
Gekookte lijnolie is een sneldrogende lijnolie. De benaming \"gekookt\" is eigenlijk niet juist, de olie wordt beneden het kookpunt verhit. Dit gebeurt onder toevoeging van siccatieven en de olie kan dan ook gebruikt worden als ingrediënt om een sneldrogend schildermedium samen te stellen. Bij gebruik van gekookte lijnolie, puur of als ingrediënt van een zelfgemaakt medium. mogen i.v.m. de duurzaamheid van de verffilm nooit extra siccatieven worden toegevoegd.
5 Wanneer kan papaverolie worden gebruikt?
In vergelijking met lijnolie droogt papaverolie langzamer, is bleker, vergeelt minder en geeft minder kans op schroeien van de verf. Door deze eigenschappen kan een zelfgemaakt medium op basis van papaverolie gebruikt worden in combinatie met lichte kleuren bij de allaprima techniek. Papaverolie vormt echter een zwakkere film dan lijnolie en kan bij gebruik in de onderste lagen problemen geven voor de hechting van lijnolieverf in de volgende verflagen. Het is dan ook aan te raden om bij gelaagd schilderen papaverolie alleen te gebruiken in de laatste laag.
